Zojuist heb ik het wekelijkse uurtje van Rutte op tv bekeken, misschien kan ik het beter het vreselijkste uurtje gaan noemen. Ik kan mij het onvoorstelbare leed van sommige ondernemers voorstellen die hard geraakt worden door de maatregelen, harder dan andere ondernemers. En ook harder dan collega’s die in precies hetzelfde schuitje zitten, maar net met minder pech. En de vraag is dan of dit wel terecht is. Voor de echte pechvogel is er geen vangnet.
Allereerst moet ik zeggen dat ik achter de besluiten van de overheidsmaatregelen sta. Ik snap dat er bij een onbekend virus wordt uitgegaan van de gedachte ‘better safe than sorry’. Maar ik hou de boel wel goed in de gaten en laat ik niet merken dat een beslissing wordt genomen op basis van politiek gewin of dat er informatie wordt achtergehouden. En zoals wij ons nog goed kunnen herinneren heeft de VVD nog niet zo lang geleden al enkele ministers verloren door het achterhouden van informatie. Zo raakte Hennes haar baantje kwijt door een vergeten bombardement en Halbe Zijlstra door een fictief bezoek aan Putin. Je gaat niet met publieke maatregelen spelen om te zorgen dat je politieke partij bij de volgende verkiezingen in maart 2021 weer de grootste is.
Wat de genomen maatregelen betreft, kan ik mij voorstellen dat dit radicaal en op basis van snel genomen beslissingen gebeurt. Er zal dan altijd sprake zijn van onvoorziene schade. Je kunt immers niet alle beroepsgroepen afzonderlijk maatregelen opleggen. In de eerste week was er al genoeg onduidelijkheid over de genomen maatregelen.
RIVM zou beter politiek onafhankelijk kunnen zijn
In mijn ogen is het dus logisch dat er in eerste instantie sprake is van ongelijkheid, maar dat kan mijns inziens wel worden aangepast bij nieuwe inzichten. Helaas gaat men, zoals vaker in de politiek, traag om met nieuwe inzichten. Misschien is het wel beter om van de RIVM een politiek onafhankelijke organisatie te maken. Net als de Waterschappen en de Nederlandsche Bank die beslissingen kunnen nemen zonder inmenging van de regering.
Wat ik bedoel is dat de tandarts onder de huidige maatregelen en persoonlijke beschermingsmiddelen zijn vak kan blijven uitoefenen. Nou werkt de tandarts al jaren met handschoenen, weggooischort en mondkapje, dus daar verandert niet zo veel. In mijn gedachte is het dan ook logisch dat een schoonheidsspecialist onder deze gelijke voorwaarden als de tandarts ook zijn/haar vak kan uitoefenen. Als brancheorganisatie zou ik deze vraag graag beantwoord zien. Waarom is er sprake van deze ongelijkheid tussen tandarts en schoonheidsspecialist?
Dit geldt ook voor de horeca. Als je onder de huidige omstandigheden gesloten moet zijn, dan kijk je onder welke omstandigheden je je bedrijf wel kan voortzetten. Ik hoor vanuit de overheid echter geen enkel bericht over mogelijkheden. Is winkelen in de supermarkt dan zo anders dan rustig op een terras zitten met ruime afstand? Als de supermarkt onder andere en strengere voorwaarden open kan blijven, waarom kan een restaurant dat dan niet? Ik zou in dit geval concluderen dat de overheid rigoureus een kleine groep opoffert voor het maatschappelijk belang.
Achteraf merken we de ellende
De media vind ik ook erg mak; als een kind dat op de lagere school alles accepteert wat de leraar zegt. Waar zijn de kritische vragen, waar is de vuist op tafel van vakbonden en waar zijn de pittige discussies in de Tweede Kamer? Het enige wat ik ervan weet is dat de Tweede Kamer niet op volle sterkte aanwezig is en dat het er op lijkt dat de regering zo’n beetje haar gang kan gaan zonder noemenswaardige controle van de Tweede Kamer. En ook op de ministeries draait men op halve kracht en liggen bepaalde zaken helemaal stil. Wat dit voor ellende gaat opleveren zullen wij misschien achteraf merken.
Goed, come to the point: Wat zijn de economische gevolgen van de huidige omstandigheden?
Economen zijn geen ondernemers, geen zakenlui en hebben zo goed als geen verstand van wat er op de werkvloer in het bedrijfsleven gebeurt. En toch zijn de economische modellen en uitspraken van de diverse economen, van banken en van Nederlandsche Bank veelal de basis voor economische beslissingen van de regering. Beetje jammer. Vroeger, toen ik bezig was met het vak macro economie, vond ik het theoretische onzin. Economische modellen zijn niet meer van deze tijd, achterhaald en houden geen rekening met opportunisme, fake nieuws, complottheorieën, social media en consumentengedrag. We kijken als econoom voornamelijk naar economische groei, inflatie en koopkracht. Maar de menselijke factor kun je daar moeilijk in verwerken. De ECB had de geldpers voor de vorige crisis nog maar net uit gezet of ze kunnen deze weer aanzetten voor de huidige crisis.
Wat staat ons te wachten?
Wat staat ons te wachten, eerlijk gezegd kan ik ook alleen maar gissen. Dit is namelijk nog nooit eerder gebeurd. Het publieke leven in diverse landen ligt helemaal stil en Spanje lijkt opeens weer een dictatuur. Wij mogen in Nederland nog een wandeling maken, in Spanje en Italië is dat verboden. Heel Europa heeft verschillende vormen van huisarrest. Overigens geeft dit meteen aan hoe machteloos Brussel is in de EU. Elke lidstaat heeft andere maatregelen en uiteraard niet afgestemd met buurlanden.
We zullen steeds meer beseffen dat de maatregelen, die zo simpel lijken, verstrekkende gevolgen krijgen. Ook de mensen met een veilig baantje die vinden dat de horeca dicht moet blijven, zullen straks de gevolgen gaan voelen van gesloten bedrijven. Er is volgens de curatoren nog geen grote toename van faillissementen. Nee, die bedrijven staan op dit moment nog te wankelen. Je valt niet zomaar om in vier weken tijd. Ook gezonde bedrijven kunnen omvallen. Je gaat niet alleen failliet bij aanhoudende verliezen, maar ook bij vette winsten kun je failliet gaan. Als door hufterig gedrag van bedrijven zoals Action of Hunkemöller (in handen van Private Equity) opeens de betaaltermijnen worden verlegd dan sta je als leverancier mooi in je onderbroek. Je kan ook failliet gaan als je te weinig liquide middelen hebt om je rekeningen te betalen en een leverancier een faillissement aanvraagt. Je zult verbaasd zijn hoe snel dit kan gaan.
Hoe erg gaat de crisis worden?
De vraag is nu hoe erg de crisis gaat worden. Volgens het IMF ‘kan’ dit erger worden dan de financiële crisis in 2009. Dat was de beroemde banken of krediet crisis die ontstond door de Amerikaanse Hypotheken. Misschien kun je de naam Lehman Brothers en Ice Save nog herinneren. Een ongekend drama voor de hele wereld en het werkloosheidsniveau had jaren van herstel nodig.
Ik twijfel aan dit doemscenario van het IMF, want we zitten nu in een andere situatie. Normaal is er bij een crisis sprake van vraaguitval, maar deze crisis heeft te maken met een aanboduitval. Fabrieken die worden gesloten kunnen geen goederen leveren waar nog wel vraag naar is. In de media wordt daarom gesproken over de herstelcurve. Maar je kunt nog makkelijker de winstkansen in de loterij of het casino berekenen dan het herstel van de economie. Vooral omdat er op dit moment niet eens bekend is hoe groot de economische krimp zal zijn.
Uitgeven in plaats van bezuinigen
Voor een regering is economische krimp erg, want dat zijn belastinginkomsten. Minder belasting is minder overheidsbestedingen en dus bezuinigen. En bezuinigen zijn weer erg voor het volk. De vorige keer heeft de PVDA onder leiding van Wouter Bos onze economie nog meer kapot bezuinigd dan nodig was. De vraag is nu wat ze deze keer gaan doen. Iedereen weet dat je in tijden van crisis niet moet bezuinigen, maar moet uitgeven. De overheid kan bijvoorbeeld een weg aanleggen zodat de wegenbouw in business blijft zodat de partner van de wegwerker gewoon weer lekker naar de schoonheidsspecialist kan.
Wie gaat er straks nog naar de schoonheidsspecialist?
Het is straks de vraag wie er nog centen heeft voor een bezoek aan de schoonheidsspecialist. In een eerder artikel in vakblad ESTHÉ heb ik het wel eens gehad over een gezond klantenbestand. Divers en trouw en liefst met beroepen die tegen een stootje kunnen. Als wij straks weer open mogen, staan ze vermoedelijk met flink achterstallig onderhoud in de rij voor een afspraak. Als men nog een baan heeft tenminste. Bij bezuinigen en ontslag is kleding en uiterlijk het eerste waar op bezuinigd wordt, en op onderhoud van de auto. Dus het garagebedrijf heeft het nu ook minder druk. Op een enkeling na heeft trouwens elk bedrijf het minder druk, behalve bedrijven in disposables en hygiënische middelen.
De crisis was al aan de gang
Voordat er op 11 maart sprake was van een virus, was er in Europa al sprake van een aankomende crisis. De handelsoorlog tussen China en Amerika, de Brexit (daar hoor je opeens niks meer over), recessie in Duitsland door afnemende export naar China. En dan was er nog sprake van een dalende olieprijs waardoor de olie-industrie in de United States of Trump nu onder kostprijs olie produceert. Dat houden ze daar ook niet lang vol en komt er van diverse kanten een recessie op ons af.
Je zou bijna denken dat ik een pessimist ben, maar nee. De andere kant van het verhaal is dat er altijd ergens wat is en dat de EU altijd doorgaat, of de zee nou kalm is of ruw. De EU heeft nu een ESM (Het Europees Stabiliteitsmechanisme), een permanent noodfonds voor gevallen waar wij nu in zitten. En dat was er de vorige keer niet. Je zou kunnen zeggen dat het een soort broodfonds is voor landen. Iedereen stopt geld in het potje en het land dat ziek is, wordt door de rest van de landen gesteund.
Wobke Hoekstra
Het is dus mogelijk dat wij (Nederland) in een mildere crisis terecht komen dan de vorige keer. Hopelijk is de huidige minister van Financiën (Wopke Hoekstra) verstandig en blijft het bij die ene blunder waarbij hij de zuidelijke landen tot het bot toe heeft beledigd door toegang tot dit fonds bij voorbaat te weigeren. Helaas is Wopke Hoekstra nog jong, onervaren, Christelijk en geen doorgewinterde gepokt en gemazelde econoom. Dus, wat staat ons te wachten van deze man.
Wat de meeste mensen zich niet realiseren is dat Nederland enorm veel verdient aan de EU. Als handelsland, scheepvaart natie, olieraffinaderij, chemische industrie en met Rotterdam als de grootste haven van Europa, is ons salaris nogal afhankelijk van andere landen in Europa.
Je hoeft het niet weg te geven, maar zijn actie was slecht voor de diplomatieke betrekkingen met de landen waar wij ons geld aan verdienen.
Sander Keemel
Meer lezen van Sander?
