Een lipoom is een week-elastische onderhuidse (subcutane) zwelling. Bij aanraking zijn ze makkelijk te bewegen onder de huid. Als de onderhuidse zwelling klein is, spreken we van een nodulus. Als de huidafwijking groter is dan een centimeter, spreken we van een nodus. Lipomen kunnen in grootte kunnen variëren van enkele millimeters tot centimeters. Ze kunnen heel lang stabiel blijven in grootte, of juist heel langzaam groeien. We spreken van de term lipomatosis als er sprake is van meerdere lipomen. Lipomatosis kan voorkomen in het kader van bepaalde syndromen of de ziekte van Dercum.
Oorzaak
De precieze oorzaak achter het ontstaan van een lipoom is nog niet volledig opgehelderd. Genetische aanleg lijkt een belangrijke rol te spelen. Ook is er een mogelijke relatie tussen trauma aan de huid en het ontstaan van een lipoom ter plaatse. Enkele andere risicofactoren zijn zwaarlijvigheid, overmatig alcoholgebruik en suikerziekte. Ook lijken lipomen vaker voor te komen bij mannen.
Lokalisaties
Lipomen kunnen overal in de huid ontstaan. We zien ze in de klinische praktijk het meest aan de achterkant van de nek, bovenrug, schouders en buik. We focussen in dit artikel niet op de overige zeldzame vormen zoals angiolipomen of lipomen in dieper liggende structuren of organen.
Klachten
Een lipoom geeft doorgaans geen klachten. In zeldzame gevallen kan een lipoom drukken op een zenuw en pijnklachten geven. Sommige lipomen kunnen na trauma ook klachten geven.
Hoe wordt de diagnose gesteld?
In bijna alle gevallen wordt de diagnose op het blote oog gesteld. Indien er twijfel bestaat, kan een huidbiopt worden afgenomen. Het microscopisch beeld wordt gekenmerkt door een zwelling die bestaat uit adipocyten (vetcellen) omgeven door een kapsel. Onderling worden de vetcellen gescheiden door een fibreuze rand, waar kleine bloedvaatjes lopen. Bij langer bestaande lipomen kan soms verbindweefseling of plaatselijke vetnecrose zichtbaar worden. In sommige gevallen wordt een echo gemaakt om de precieze locatie en dieptegroei van een lipoom te kunnen beoordelen. Dit kan invloed hebben op het beleid.
Wat is het verschil met een atheroomcyste?
Een lipoom of een atheroomcyste kunnen op elkaar lijken, maar zijn twee totaal verschillende zwellingen. Aan de buitenkant is bij een atheroomcyste vaak een verstopte porie zichtbaar. Het oppervlak van een lipoom is doorgaans glad. Daarnaast voelt een lipoom wat weker/elastischer aan dan een atheroomcyste. Een lipoom bestaat uit vetcellen. Daarentegen bestaat de inhoud van een atheroomcyste uit hoornschilfers en talg. De talg is er soms ook uit te drukken bij een atheroomcyste.
Behandeling
Chirurgische behandeling
Een lipoom is goedaardig en behoeft meestal geen behandeling. Chirurgische verwijdering (excisie) is mogelijk als er sprake is van lipomen die (pijn)klachten geven. Ook kiezen sommige mensen uit cosmetische redenen voor een ingreep. Het verwijderen van lipomen gebeurt doorgaans poliklinisch onder plaatselijke verdoving. Goed ingekapselde en oppervlakkige lipomen zijn gemakkelijk te verwijderen. Terughoudendheid is aangewezen bij lipomen die dieper liggen of tussen kwetsbare structuren (spieren, vaten en zenuwen).
Injecties
Er zijn gevallen gemeld waarbij het lipoom wordt geïnjecteerd met deoxycholinezuur injecties. Dit is een middel dat vetweefsel oplost. Deze behandeling wordt niet standaard toegepast in Nederland. Aanvullend wetenschappelijk bewijs is nog nodig.
Liposuctie
Dit is een alternatief bij meerdere lipomen en omvat het wegzuigen van de vetknobbels. Ook deze behandeling is meestal niet de eerste keus als er sprake is van een lipoom.
Complicaties en prognose
Als een lipoom compleet is verwijderd, dan is de kans op een herhaling op dezelfde plek niet groot. Het risico op het ontstaan van huidkanker is niet vergroot bij mensen met lipomen.
Tekst: Meelad Habib, foto’s: Shutterstock, huidziekten.nl
